BoluNet

Sporda etik konusu hakkında ciltler dolusu kitap yazılabilir ama esas olan, onu hayatta uygulanabilir konuma getirebilmektir. Bu yazımda etik (ahlak) konusunu kısaca dile getirmeye çalışacağım.

Spor etiği, spor dünyasındaki davranışlara, kararlara ve eylemlere etik ilkelerin uygulanması anlamına gelir. Bu ilkeler adalet, saygı ve dürüstlük üzerine odaklanır. Oyuncuların, profesyonel sporcuların, hakemlerin, spor yöneticilerinin ve taraftarların modern sporlarla nasıl etkileşime girdiklerini şekillendirirler. Etik uygulamalar, yalnızca adil rekabet ruhunu değil aynı zamanda spor organizasyonlarının ve spor takımlarının güvenilirliğini de korumak için çok önemlidir.

Etiğin atletik performans ve itibar üzerindeki etkisi yadsınamaz. Etik kurallara uymak, değerli hayat dersleri verirken güven ve saygı ortamını teşvik eder ve böylece tüm katılımcılar için eşit bir oyun alanı sağlar. Örneğin, oyuncu güvenliğini önceliklendiren kuralların uygulanması yalnızca oyunun kalitesini değil, aynı zamanda sporcuların kariyerlerinin uzun ömürlülüğünü de artırır. Benzer şekilde, adil tazminat ve işe alım süreçlerinde şeffaflık, spor organizasyonlarının itibarına olumlu yansır ve spor hayranları ve paydaşlar arasındaki konumlarını güçlendirir.

Sporda Etiğin Rolü Nedir?

Etik, spor yönetiminde yol gösterici bir güç olarak hizmet eder, karar almayı etkiler ve adalet, saygı ve hesap verebilirlik gibi değerleri teşvik eder. Gençlik liglerinden profesyonel yarışmalara kadar, etik davranış tüm spor ekosisteminin bütünlüğünü sağlamaya yardımcı olur.

Sportmenliğin temel unsurlarının dürüstlük, bütünlük, oyun kurallarına hem de oyunun ruhuna uyma, yetkililere saygı ve sadece zafer aramaktan ziyade karakter gelişimi, sağlık ve eğitim değerlerinin teşvik edilmesi olduğunu vurgulamaktadır.  Bu ilkeler, sporcular, koçlar, yöneticiler, hakemler, idareciler ve taraftarlar dahil olmak üzere her düzeydeki paydaşı etkiler.

Sporlarda etik davranış örnekleri şunlardır:

• Hakemlikte adaleti teşvik etmek :  Oyunun bütünlüğünü korumak için hakemlerin tarafsız kararlar vermesini sağlamak.
• Oyuncu davranışı : Sporcuları rakiplerine saygı göstermeye ve alay etme veya gereksiz sertlik gibi sportmenlik dışı davranışlardan kaçınmaya teşvik etmek.
• Madde bağımlılığının önlenmesi :  Oyuncuların sağlığını korumak ve adil rekabeti sağlamak için performans arttırıcı ilaçların düzenlenmesi.
• Ayrımcılığın ele alınması :  Spor dünyasındaki ırkçılığa, cinsiyetçiliğe ve diğer eşitsizlik biçimlerine karşı kararlı bir duruş sergilemek.

Özellikle spor camiasında yaşanan etik davranışlar toplum üzerinde olumlu etkiler bırakmaktadır. Spor faaliyetleri görsel, yazılı ve sosyal medya da milyonlarca kişi tarafında izlenmektedir ve bu alanda yaşanan örnek davranışlar toplumsal karaktere etki eden önemli araçlardan bir tanesidir. Spor camiasında yaşanan etik davranışlar toplum üzerinde çok büyük etkiler bırakmaktadır. Örneğin, yıldız sporcuların bütün davranışlarını  toplum izlenmekte ve yıldız sporcunun taraftar kitlesini oluşturmaktadır. Bir sporcunun sakatlanan rakibine yardım etmesi, onunla ilgilenmesi ve saygı göstermesi insanı değerlerin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu bakımdan sporda yaşanan etik ve ahlaki davranışlar toplumsal karakterin gelişmesine katkı sağlamaktadır. Sonuç olarak, spor camiasında gösterilen örnek etik ve ahlaki davranışların ödüllendirilmesi ve teşvik edilmesi toplumsal karakterin gelişimi için önemlidir.

Sporda Etik İlkeler  

Eitzen sporda uyulması gereken etik ilkeleri 4 maddede açıklamaktadır (Aydın, 2012: 167-169):

1) Sporcu bir araç değil amaç olarak görülmelidir.

2) Spor yarışmaları adil olmalıdır.

3) Sporda katılım, liderlik, kaynaklar ve ödüller başarı odaklı olmalıdır.

4) Spor yarışmalarında tüm katılımcıların güvenliği sağlanmalıdır.

Spor Pozisyonları İçin İşe Almada Etik Sorunlar

Spor dünyasındaki etik sorunlar genellikle sporcularla ilgili olsa da,Hakemler, koçlar, spor yöneticileri, atletik direktörler ve diğer pozisyonlar için işe alım uygulamalarını incelemek de aynı derecede önemlidir. Etik olmayan işe alım uygulamaları yasal sonuçlara yol açabileceği gibi bir takımın itibarına da zarar verebilir. Spor pozisyonları için işe alımla ilgili yasal ve etik sorunlar şunları içerebilir:

• Ayrımcılık: İşe alımlarda ayrımcılığı önlemek için yasalar vardır, ancak bu, yasadışı eylemlerin hala gerçekleşmediği anlamına gelmez. İşe alımla ilgilenen herkesin, bir pozisyon için aday seçerken tüm düzenlemelere uyduğundan emin olması önemlidir. Genellikle, başvuruları anonimleştirmek, kuruluşların yasaya uyduklarından ve işe alımlarda ayrımcılıktan kaçındıklarından emin olmalarına yardımcı olabilir. 
• Yönlendirme uygulamaları : Spor programları da dahil olmak üzere birçok kuruluş, çalışanları bir rol için uygun olabilecek başkalarını yönlendirmeye teşvik eder. Birçok durumda, çalışan yönlendirmeleri hem yeni çalışanlar hem de kuruluşun kendisi için olumlu sonuçlara yol açar. Ancak, yönlendirmelerin kullanımının etik ve yasal olarak sağlam olduğundan ve kayırmacılık veya ayrımcılığı teşvik etmediğinden emin olmak önemlidir. Görüşmeler sırasında bir puanlama ölçütü kullanmak ve tüm adaylara yönlendirme durumlarından bağımsız olarak aynı soruları sormak, yönlendirmelerin yasal ve etik kullanımını sağlamaya yardımcı olabilir. 

Sporlarda Etik İkilemlerle Başa Çıkmak

Vicdanlı koçlar, hakemler, atletik direktörler ve diğer yöneticiler, etik sorunlar ortaya çıktığında bunları ele almaya hazır olarak etik odaklı spor programlarını destekleyebilirler. Zorluklardan kaçınmak yerine, spor liderliğinde yer alanların etik sorunlarla doğrudan yüzleşerek örnek olmaları esastır.

Her durum farklı olsa da, aşağıdaki adım adım süreç, atletik programınızda etik bir ikilemle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. 

1. Her şikayeti veya raporu ciddiye alın. Programınızda gerçekleşen etik olmayan eylemleri bildiren ihbarcıları asla susturmaya çalışmayın.
2. Etik sorun hakkında öğrenebildiğiniz her şeyi öğrenin. Devam etmeden önce tüm gerçekleri bildiğinizden emin olmak için dahil olan herkesle konuşun.
3. Konuyla ilgili yerel, eyalet ve federal düzenlemelere bakın. Söz konusu etik sorunuyla ilgili yasalar varsa, kuruluşunuzun avukatına uygun sonraki adımlar hakkında danışın.
4. Konuyu diğer paydaşlarla görüşün. Atletik direktör ve kuruluşunuzun liderlik ekibinin diğer üyeleri dahil olmak üzere gerekli diğer profesyonellere haber verin.
5. Sorunu çözmek için bir plan geliştirin. Diğer paydaşlarla ve gerekirse yasal bir temsilciyle, söz konusu etik sorunu ele almak için hangi adımların atılması gerektiğini belirleyin.
6. Gerekli disiplin eylemleri dahil planınızı uygulayın. Bu adım, bir iyileştirme planı uygulamayı veya hatta etik olmayan eylemde bulunan sporcuları veya personeli işten çıkarmayı içerebilir.
7. İlgili herkesle takip edin. Olayı bildiren kişi de dahil olmak üzere tüm paydaşların, eylemde bulunulduğunun farkında olduğundan emin olun. Bu aynı zamanda, takip ettiğiniz süreci gözden geçirme ve programınızın bir dahaki sefere etik sorunlarla karşılaşması durumunda sürecinizde gerekli iyileştirmeleri yapma zamanıdır.

Etik olmayan davranışların olası sonuçları

Sporda etik olmayan davranışlar, aşağıdaki gibi çok geniş kapsamlı sonuçlara yol açabilir:

• İtibar kaybı : Sporcular, antrenörler, hakemler ( kendi uzmanlık alanların dahilinde onlar herhangi bir sponsorluk kabul edemez) ve ayrıca takımlar kamuoyunun güvenini ve sponsorluklarını kaybetme riskiyle karşı karşıyadır.
• Yasal sonuçlar : Kuralları veya düzenlemeleri ihlal etmek para cezalarına, yasaklara veya davalara yol açabilir.
• Zihinsel ve duygusal zarar : Etik olmayan davranışlar suçluluk duygusuna, strese ve ilişkilerde gerginliğe yol açabilir.
• Spor arenasına etkisi :  Skandallar, yarışmaların bütünlüğünü zedeliyor, taraftarlar ve katılımcılar arasındaki güveni aşındırıyor.

Sportif faaliyetler beden ve ruh sağlığını geliştirdiği gibi aynı zamanda bireylerde karakter gelişimi, ahlak, saygı, erdem gibi güzel davranışların oluşmasına da katkı sağlamaktadır. Sporu sadece yapılan bazı fiziksel hareketler ve sportif oyun olarak görmek doğru değildir. Spor insanın fiziksel gelişimi yanında psikolojik gelişimine ve toplumsal gelişime de çok büyük katkılar sağlamaktadır. Özellikle toplumsal karakterin gelişiminde sportif faaliyetler çok önem arz etmektedir. Bu bakımdan spor faaliyetleri içerisinde yapılan etik davranışlar toplumun karakter gelişimi açısından çok büyük önem arz etmektedir (Tuncel ve Büyüköztürk, 2009).

Kaynakça:

• Helal ve Etik Araşt. Derg. / J. Halal & Ethical Res. 1 (1): 60-72, 2019. Aydoğan SOYGÜDEN*SPORDA YAŞANAN ÖRNEK ETİK DAVRANIŞLARIN TOPLUMSAL KARAKTERİN OLUŞMASINA ETKİLERİ