Bolu'ya net bakış - Bolunet.com.tr

Bir önceki yazımda sporun, fiziksel aktivite ile başlangıcına değinmiştim. Şimdi de sporun profesyonelliğe doğru giden yolda; hikâyesinde önem arz eden “kültür” konusuna, günümüz modern sporunun rekabet kültürüne dayanan yapısal içeriğine geçiş yapacağız. Aslına bakarsanız, insanlığın varoluşundan, günümüzün hızla gelişen ve değişen dünyasında spor bir bilimdir ve onun da bilimsel olarak tanımlarından en çok yakıştırdığım bir ifade biçimi olan Brohm’dan alıntıladığım güzel bir cümle oluşturur:

“Spor, federasyonlar ve kulüpler çatısı altında kurumsallaşıp, belli kurallar çerçevesinde, yerel, ulusal ve uluslar arası olmak üzere yapılan müsabakalardır. Bu müsabakaların teknik özellikleri ve bürokratik zorunlulukları vardır.(Brohm,2010:136)” Bu tanımı biraz daha genişleteceğim bu yazımda.

Spor organizasyonlarına özellikle futbol olmak üzere, kitleler tarafından yoğun ilgi gösterilmesinin nedenlerinden biri bireylerin o rekabet duygusunda, o spor dalı ile kendini özdeşleştirerek duygularına hitap etmesidir. Karşılaşmaların sonuçlarına göre sevinç ve hüzün gibi duygular bir arada yaşanır. Toplumlarda spordaki başarı genelde skor ve sonuç üzerinedir. Spor, rekabet içgüdüsünü kontrol etmek ve sınırlamak açısından iyi bir  öğrenme deneyimi olabilir ve böylece bireysel, yerel, bölgesel ve küresel olarak çeşitli rekabet alanlarını olumlu yönde etkiler. Sporda başarıya giden yolu daha sonraki yazılarımda detaylı yazacağım ama buradaki kritik nokta elbette o spora toplumların atfettiği değer ve kültürden geçiyor. Spor, bir ulusun kültürel profilinde kilit bir konuma sahiptir.

Peki, nedir bu kültür?

Kültür ve spor hem insan haklarıdır hem de diğer çeşitli insan haklarıyla ilişkilidir. Kültürel haklar ilk olarak İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 27. maddesinde yer almıştır:
Herkes, toplumun kültürel yaşamına özgürce katılma, güzel sanatlardan yararlanma ve bilimsel ilerlemeden yararlanma hakkına sahiptir. Kültürel hakları korumak ve geliştirmek, bireyleri ve toplulukları güçlendirme süreci için önemlidir. Kültürel haklarının tanınması, toplulukların özgüvenlerini geliştirmelerine, uygulamalarına ve değerlerine saygı duyulurken geleneklerini sürdürmek için motive olmalarına yardımcı olur. Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Olimpiyat Tüzüğünde “spor yapmanın bir insan hakkı olduğunu” belirtmiştir. Her birey, hiçbir ayrım gözetmeksizin ve Olimpik ruhla spor yapma olanağına sahip olmalıdır” Spora katılım, ortak çıkarlar ve değerler oluşturarak ve demokratik vatandaşlık için gerekli olan sosyal becerileri öğreterek insan haklarını geliştirebilir. Spor, bireyleri ve toplulukları bir araya getirerek sosyal ve kültürel yaşamı zenginleştirir. Farklılıkların üstesinden gelmeye yardımcı olabilir ve diyaloğu teşvik edebilir böylece önyargı, klişeler, kültürel farklılıklar, cehalet, hoşgörüsüzlük ve ayrımcılığın yıkılmasına yardımcı olur.

 “Kültür" kelimesi, "bakmak, korumak, yetiştirmek, işlemek" anlamına gelen Latince "cultura" kelimesinden gelir. Sözcüğün mecazi anlamı "eğitim yoluyla yetiştirme"dir. Ayrıca hiçbir kültür homojen değildir. Her kültürde, "alt kültürleri" tanımlamak mümkündür: onları daha büyük kültürden ve diğer alt kültürlerden ayıran kendine özgü uygulama ve davranışlara sahip insan grupları bulunur. Kültürü kavramak kadar tanımlamak da zordur; kültürler sürekli gelişmekte ve değişmektedir. Kim olduğumuz veya olduğumuza inandığımız, büyük ölçüde içinde büyüdüğümüz, maruz kaldığımız veya benimsemeye karar verdiğimiz kültürlere bağlıdır.

Spor Kültürü

Spor kültürü,  spor ve fiziksel aktivite ile ilgili değerleri, gelenekleri ve uygulamaları ifade eder. Sporların oynanma ve izlenme şeklinden, organize edilme ve yönetilme biçimlerine, medyada ve popüler kültürde temsil edilme biçimlerine kadar her şeyi kapsar. Bununla birlikte bireyin spor kültür yapısını tanımlayan bazı geliştirdiği tutumlar bulunur. Bunlar; Bireyin,  spor faaliyetinin farklı biçimleri ve yönleri hakkındaki izlenimleri, izlediği tv programları, spor aktiviteleri ve tutkunu olduğu spora ait eşyaları biriktirmesi,  spor bilgisine sahip olması, onun yaşam biçimi,  spor etkinliklerine olan ziyaret sıklığı,  spor müsabakalarına katılma isteği ve böyle bir faaliyet için motivasyonel hazırlığı ve sporla ilgili olumlu duyguların hepsi ve daha fazlası spor kültürünü oluşturur.  Kültür, bir takımın spor, rekabet ve ilişkilerle ilgili değerlerinin, tutumlarının ve hedeflerinin ifadesidir. Örneğin, ekibin eğlenmek, gelişmek için mi, yoksa kazanma odaklı mı olduğunu veya bireysel başarıyı mı, Takım başarısını mı teşvik ettiğini belirler. Ekip kültürü çok önemlidir çünkü ekip işleyişini ve performansını etkileyen birçok alanı doğrudan etkiler: Kültür, bir ekipte kabul edilebilir davranış normları oluşturur, üyelere nelere izin verilip nelerin verilmediğini açıkça veya dolaylı olarak iletir. Bu normlar ekip üyelerine nasıl davranacaklarını, iletişim kuracaklarını, işbirliği yapacaklarını ve çatışmalarla nasıl başa çıkacaklarını dikte edebilir. Açık normlar oluşturulduğunda, bir ekipteki herkesin bunlara uyma olasılığı daha yüksektir. Kültür, bir ekibin deneyiminin her yönüne nüfuz eden atmosferi yaratır. Atmosfer rahat mı yoksa yoğun mu? Destekleyici mi yoksa rekabetçi mi? Bir kültürün tüm bu niteliklerinin takımın nasıl çalıştığı, üyelerinin nasıl geçindiği ve en önemlisi takımdaki sporcuların nasıl performans gösterdiği ve bireysel ve toplu olarak ürettikleri sonuçlar üzerinde gerçek etkileri vardır. Bir ekip, tüm üyeleri tarafından anlaşılan ve kabul edilen tanımlanmış bir kültüre sahip olduğunda, bu kültürü desteklemek için (iyi anlamda) üstü kapalı bir baskı hissederler. Amacınız, bireysel ve takım gelişimini, başarıyı ve eğlenceyi besleyen bir takım kültürü yaratmaktır.

Spor kültürü ayrıca ırk, cinsiyet ve politika konularından da büyük ölçüde etkilenmiştir. Örneğin, 1960'ların Sivil Haklar Hareketi, Afro-Amerikan sporcular engelleri yıkmaya ve daha önce ayrılmış sporlarda başarıya ulaşmaya başladıkça, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki spor kültürü üzerinde büyük bir etkiye sahipti. Benzer şekilde, 1970'lerin ve 80'lerin kadın hakları hareketi, sporda kadınlar için artan fırsatlara ve görünürlüğe yol açtı. Spora katılan ve başarılı olan farklı etnik ve kültürel geçmişlerden gelen kadın ve insanların sayısındaki artışla birlikte spor da daha çeşitli hale gelmektedir.

Sporun küreselleşmesi, çok kültürlüleşmesi ve ticarileşmesi nedeniyle, spor uygulamalarının yanı sıra, giderek daha rekabetçi bir küresel pazar ortamında stratejik yönetimleri düzeyinde, sporun kahramanları giderek daha fazla kültürlerarası becerilere ihtiyaç duymaktadır. Bu özellikle profesyonel futbol gibi profesyonel sporlar için geçerlidir. Bu açıdan doğru ve yanlış yatırım kararları, en iyi kulüplerin başarısı veya başarısızlığı anlamına gelir. Bu nedenle kültürler arası yönetim ve müzakere becerilerine ihtiyaç duyarlar, kültür değişkeni için, toplumsal ve bireysel kültürler kadar mesleki kültür kazanımları da süreçte rol oynar. Ve satın alan kulübün kültürüyle genel bir kültürel uyum ve uyumluluk olmalıdır,

UEFA, FIFA ve IOC, giderek daha çeşitli hale gelen küresel ortamda vurgulanan iç ve dış güvenlik konularını dikkate alarak küresel spor etkinliklerini koordine etmek ve uygulamak zorundadır. Dünya çapında koordinasyonu  gerçekleştirme, sürekli artan sayıda kültürü, ulusu, ırkı, etnik grubu, dili, değeri ve inanç sistemini ve bunların davranışsal tezahürlerinin çeşitliliğini içerir. Paralimpik Oyunları ise başlı başına bir kültürü temsil eder. Aslında bu, yüksek düzeyde yönetim becerilerinin, özellikle de uluslararası çeşitlilik yönetimi becerilerinin birçok düzeyde gerekli olduğu anlamına gelir.

Sonuç olarak spor kültürü, tarih boyunca çok çeşitli faktörler tarafından şekillenen dinamik ve sürekli gelişen bir olgudur. Sporların oynanma, okunma ve izlenme şeklinden organize edilme ve yönetilme biçimine, medyada ve popüler kültürde temsil edilme biçimine kadar her şeyi kapsar. Dijital medya ve teknolojinin devam eden büyümesinin yanı sıra değişen sosyal ve kültürel değerler, gelecekte spor kültürünü yeni ve ilginç şekillerde şekillendirmeye devam edecektir.

Sporla kalın..