BoluNet

Bandırma Vapuru ve İngiliz Subayın Teslimiyeti: 19 Mayıs 1919’un Az Bilinen Bir Hikâyesi

Yazan: Elif Demirci

19 Mayıs 1919, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin başlangıç noktasıdır. Mustafa Kemal Paşa, 9. Ordu Müfettişi sıfatıyla Bandırma Vapuru’yla Samsun’a ayak basmış ve Anadolu’da bir direniş ateşi yakmıştır. Ancak bu tarihî yolculuğun gölgesinde kalan bir olay, İngiliz işgali altındaki Samsun’da yaşanmış ve bir İngiliz subayın, Mr. Salter’ın, Mustafa Kemal’i tutuklama emrine karşı koyarak teslimiyetiyle sonuçlanmıştır. Bu makale, söz konusu olayı tarihî bağlamı içinde ele alarak, Emekli Hava Albayı Kemal İntepe’nin 1941’de İngiltere’de duyduğu anlatıya dayanarak incelemektedir.

1919 Samsun’u ve İngiliz İşgali

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı İmparatorluğu, Mondros Mütarekesi ile fiilen işgal altına girmişti. Karadeniz Bölgesi’nde İngiliz kuvvetleri, özellikle Samsun’da, asayişi sağlama bahanesiyle Türk direniş hareketlerini sıkı bir denetim altında tutuyordu. Mustafa Kemal Paşa’nın 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan Bandırma Vapuru ile yola çıkışı, İngiliz makamlarınca şüpheyle karşılanmıştı. Zira onun, resmî görev tanımının ötesine geçerek millî bir hareket başlatacağı yönünde istihbarat alınmıştı. İşte bu atmosferde, Samsun’daki İngiliz taburunun komutanı Mr. Salter’a, 18 Mayıs’ta İstanbul’dan şifreli bir telgraf ulaşır: “Mustafa Kemal, Samsun’a çıkarsa tutuklanacak.”

Bandırma Vapuru’nda Karşılaşma

19 Mayıs sabahı, Bandırma Vapuru Samsun limanına yanaşır. Mr. Salter, emri yerine getirmek için erkenden limana gider. Limanda bir kalabalık toplanmıştır; Türk subaylarının siyah çizmeleri ve kalpakları dikkat çeker. Mustafa Kemal, gemiden iner inmez kararlı adımlarla kıyıya yönelir. Mr. Salter, onu tutuklamak için yaklaştığında, anlatıya göre, Mustafa Kemal’in gözlerindeki derinlik ve kararlılık onu derinden etkiler. İngiliz subay, o an tarihî bir karar verir: “Taburum sizin emrinizde,” diyerek teslim olur. Bu teslimiyet, Mustafa Kemal’in tutuklanmasını engeller ve bağımsızlık mücadelesinin ilk adımını güvence altına alır.

Mr. Salter’ın Sonraki Yazgısı

Mr. Salter’ın teslimiyeti, sıradan bir itaatsizlik değildir; bu, bir askerin kendi emirlerine karşı vicdanının sesini dinlemesinin bir göstergesidir. Taburu, Türk makamlarına teslim edilir ve Çorum, Çankırı, Kastamonu’daki esir kamplarına gönderilir. Mr. Salter ise Ankara’ya götürülür ve savaş süresince, yaklaşık dört yıl boyunca Hacıbayram Camii yakınlarında bir ahşap evde misafir edilir. Güvenliği, ilginç bir detay olarak, güçlü bir Türk kadını tarafından sağlanır. Savaşın ardından taburu, Malta’daki Türk esirlerle takas edilir ve Mr. Salter İngiltere’ye döner.

İngiltere’de ihanetle yargılanır. Ancak duruşmada, dönemin İngiliz Başbakanı David Lloyd George’un Mustafa Kemal’i “20. yüzyılın dâhisi” olarak nitelendirdiği bir ifadeyi kullanarak kendini savunur. Bu savunma, onun aklanmasını sağlar ve ordudan terhis edilir. Daha sonra Kraliyet Hava Kuvvetleri’nde görev alır, İstihbarat Departmanı’nda çalışır ve Türkiye-İngiltere ilişkilerinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynar.

Kemal İntepe’nin Tanıklığı

Bu hikâye, Emekli Hava Albayı Kemal İntepe’nin 1941’de İngiltere’de Mr. Salter ile tanışmasıyla gün yüzüne çıkar. İntepe, uçuş eğitimi için bulunduğu İngiltere’de, Türkçe’yi akıcı bir şekilde konuşan yaşlı bir İngiliz Hava Binbaşısı olan Mr. Salter ile karşılaşır. Mr. Salter, İntepe ve arkadaşlarını çaya davet eder; bir akşam yemeğinde, 19 Mayıs 1919’daki olayları detaylarıyla anlatır. İntepe, bu anlatıyı 2011’de gazeteci Rahmi Turan’a aktarır ve hikâye kamuoyuyla paylaşılır.

Tarihî Doğruluk ve Değerlendirme

Bu olay, tarihî bir anekdot olarak değerlendirilmelidir. Zira Mr. Salter’ın teslimiyetine dair resmî belgelerde net bir kayıt bulunmamaktadır. Hikâye, İntepe’nin kişisel tanıklığına dayanır ve bu nedenle tarihî kesinlikten ziyade, dönemin ruhunu yansıtan bir anlatı olarak ele alınmalıdır. Ancak olay, Mustafa Kemal’in karizmasının ve liderlik gücünün, düşman bir subayı bile etkileyebilecek kadar büyük olduğunu göstermesi bakımından anlamlıdır. Ayrıca, savaş ve işgal dönemlerinde bireyler arasındaki karmaşık ilişkileri gözler önüne serer.

Sonuç

19 Mayıs 1919, yalnızca Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin başlangıcı değil, aynı zamanda insanî bir karşılaşmanın da sahnesi olmuştur. Mr. Salter’ın teslimiyeti, askerî emirlerin ötesine geçen bir vicdan hareketidir ve Mustafa Kemal’in tarih sahnesindeki etkisini bir kez daha ortaya koyar. Bu olay, tarih yazımında genellikle göz ardı edilen kişisel hikâyelerin, büyük tarihî süreçlerdeki yerini hatırlatır. Türk Kurtuluş Savaşı’nın ilk günlerinde yaşanan bu anekdot, bağımsızlık mücadelesinin yalnızca cephede değil, insan ruhunda da kazanıldığını göstermektedir.


 

Kaynaklar

• Business Turkey Today, “British officer’s love of Ataturk,” Link
• Yeni Çağ Gazetesi, “Samsun’daki İngiliz Subay,” Link
• T.C. Samsun Valiliği, “Bandırma Vapuru,” Link
• Anadolu Ajansı, “Kurtuluşun ve Umudun Vapuru,” Link